Burnout, helemaal opgebrand

Ruim tien jaar geleden werd ik voor het eerst geconfronteerd met de term burnout. Ik herinner mij een collega die roerloos naar het beeldscherm van haar PC zat te staren. Zo zat ze een hele tijd. Misschien wel twintig minuten. Achteraf gezien vertelde ze ons dat er al heel lang van alles speelde. Thuis en op het werk. Routine is wat dat betreft een sluipmoordenaar. Je gaat maar door en kunt heel lang geloven dat er niets aan de hand is.

Als je bewust of onbewust signalen negeert, is het alsof je met veel te veel snelheid op een stenen muur afrijd. Tot je gedwongen tot stilstand komt. Er is sprake van ernstige uitputting. Hevige stress is inmiddels chronisch geworden.

Volgens het TNO en het Centraal Bureau voor de Statistiek (2020) heeft zo’n 16% van de Nederlandse werknemers burnout gerelateerde klachten. De hoogte van dit getal neemt alleen maar toe.

Wat is een burnout?

Een burnout is de laatste fase van een lange periode van extreme stress. We spreken van zowel fysieke als mentale overbelasting en uitputting. De reserves zijn helemaal op. Zelfs de meest gewone, alledaagse taken zijn niet meer uit te voeren. Mensen met een burnout hebben het gevoel dat ze uitgeblust of ‘opgebrand’ zijn. Een burnout kun je niet alleen door langdurige overbelasting op werkgebied krijgen. Het kan ook ontstaan ook door bijvoorbeeld of stress veroorzakende problemen in de privésfeer. Vaak is het de combinatie van deze twee die mensen teveel wordt. Zowel volwassenen als jongeren kunnen een burnout krijgen.

De term burnout kwam voor het eerst voor in de jaren zeventig. De Amerikaanse psycholoog Herbert Freudenberger zag verschijnselen van overbelasting bij zorgprofessionals met een hoge betrokkenheid. Oorspronkelijk is de term burnout werk gerelateerd. Vandaag de dag refereert het aan allerlei vormen van uitputting.

Burnout of depressie?

De diagnose burnout komt niet in het DSM-5 handboek voor. Wel is bekend dat een burnout qua klachten lijkt op een depressie. Bij een burnout kan je last hebben van depressieve gevoelens en somberheid. Dat betekent niet dat je automatisch ook depressief bent. Een burnout zou je kunnen omschrijven als een disbalans in je energielevels. Een depressie is een stemmingsstoornis en daarmee een ziekte. Je zou kunnen zeggen dat iemand met een burnout wel de wil heeft, maar niets kan ondernemen door een gebrek aan energie. In het geval van depressie zou de persoon misschien wel iets kunnen ondernemen, maar wil dat niet.

Burn out klachten

Een burnout kent veel verschillende klachten en symptomen:

Fysieke overbelasting en moeheid
Prikkelbaar door verhoogde sensitiviteit
Emotionele (huil)buien en minder goed rationeel kunnen nadenken.

Het kan ook zijn dat een van deze klachten voorkomt in combinatie met symptomen als onverschilligheid, bijvoorbeeld nauwelijks nog dagen hebben dat je opgewekt naar je werk gaat. Daarnaast komen slaapstoornissen en vergeetachtigheid veel voor, net als langdurig of continu over allerlei zaken piekeren en weinig kunnen genieten van dingen.

Burn out behandeling

Het behandelen van een burnout kan en moet gedaan worden door een professional met kennis van burnout problematiek. Denk aan een praktijkondersteuner GGZ, huisarts, psycholoog, psychiater of een burnout coach. Als een burnout voornamelijk werk gerelateerd is, kan een bedrijfsarts ook een rol spelen in de behandeling.

Het behandelen is vaak gericht op de manier waarop mensen met stress en (werk)druk omgaan. Beter worden begint altijd met erkennen van de klachten. Om vervolgens het probleem te begrijpen en te accepteren, zodat er iets aan gedaan kan worden.

Een eerste opluchting is vaak voelbaar als de persoon in kwestie de omgeving inlicht. De werkgever, vrienden, partner of familie kunnen een rol daarin spelen. Daardoor ontstaat ruimte om toe te werken naar een oplossing. Soms betekend dat een tijdje stoppen met werken. Het kan ook helpen om meer vrije tijd te creëren om vaker (actief) te ontspannen. Het gaat erom dat uiteindelijk de balans inspannen en ontspannen hersteld wordt.

Met behulp van een professional kun je hardnekkige patronen en problemen aanpakken die grotendeels aan de burnout ten grondslag liggen. Het helpt ook om inzicht te krijgen in je eigen gedrag en de manier waarop je met problemen omgaat (je ‘coping’ stijlen).

Uiteindelijk ga je met de bedachte oplossingen aan de slag. Verander de gewoontes die continu stress veroorzaken zoveel mogelijk en krijg weer regie over de balans in je leven. Er kan een lange tijd heen gaan over het herstellen van een burnout. Men is immers te lang over zijn eigen grenzen heen gegaan.

Als het lukt om gewoontes te veranderen en signalen te herkennen is er veel hoop op vernieuwde energie. Zodra er een betere balans ontstaat, is er ruimte voor een gezond herstel.

Vijf dingen die je kunt doen om een burn out te voorkomen

Ken en bewaak je eigen grenzen
De meeste mensen met een burnout die ik in mijn coaching praktijk heb ontmoet konden hun eigen grenzen moeilijk aanvoelen en bewaken. Door bij jezelf in te checken wat je voelt op momenten van stress, leer je je grenzen beter ontdekken. Om daar vervolgens naar te kunnen handelen.
Wissel inspanning en ontspanning voldoende af
Het key-woord is in alles: balans. Je mag best ambitieus te zijn en veel willen. Zorg er wel voor dat je afwisselt. Dat je na een drukke dag tijd creëert voor ontspanning. Dat kan een avondje tv kijken zijn maar ook bijvoorbeeld sporten. Of afspreken met mensen waar je energie van krijgt.
Praat over de dingen die je dwars zitten
Het is bekend dat problemen bespreken vaak oplucht. Bovendien kan een ander je helpen door mee te denken of dingen vanuit een ander perspectief te bekijken. Soms kun je vastzitten in je eigen hoofd. Dan zie je geen mogelijkheden om uit de benarde situatie te komen. Het kan helpen om je zorgen te delen.
Maak keuzes en durf nee te zeggen
Bekijk je agenda voor komende week en bepaal hoe de balans is. Wat geeft je en wat kost energie? Maak keuzes. Durf zo nu en dan ‘nee’ te zeggen. Je zegt daarmee wat vaker ‘ja’ tegen jezelf. Je kunt immers niet altijd alles doen.
Eet gezond, beweeg en geniet
Het is een heel algemeen advies en toch maakt het voor veel mensen een verschil. Als je niet goed in je vel zit, voel je je somberder. Je bent dan sneller geneigd om jezelf te verliezen in je problemen. Als je jezelf aanmoedigt om regelmatig te bewegen en tijd vrij te maken voor leuke dingen, investeer je in de balans tussen in- en ontspanning.

Coaching kan je helpen

Als je vermoed dat je opgebrand bent, raadpleeg je het best je huisarts of een psycholoog. Maar vaak is het nog niet zover of misschien wil je voorkomen dat het mis gaat. Kom je er zelf niet helemaal uit? Dan kan coaching je helpen.

Door je gedachten uit te spreken, komen ze uit je hoofd. Samen kijken we naar de dingen die jou stress geven en ontdekken we of er problemen zijn die je kunt oplossen of wat er nodig is om je gedachten los te laten of vanuit een ander perspectief te bekijken.

In onze coaching sessies leer ik je eveneens hoe je je meer kunt ontspannen, hoe je spanning herkent en hoe je je minder kunt laten meeslepen door zorgen of angsten die je hebt. Wil je meer weten over hoe coaching kan helpen? Neem gerust eens contact met mij op of maak vrijblijvend een afspraak voor een kennismakingsgesprek in Amersfoort of online.