Overprikkeld

Je collega die steeds met haar pen klikt of een drukke groepsapp waarop continu berichten binnenkomen. Notificaties, reclameboodschappen, telefoonverkopers en burengeluiden. Het is bijna onoverkomelijk: prikkels ontvangen we elke dag vanuit onze omgeving. Met al die signalen en informatie ligt ‘overprikkeling’ op de loer. Wat is overprikkeling precies? En hoe voorkom je het? Er zijn een aantal dingen die je eraan kunt doen. En ook een coach kan je helpen…

Wat is overprikkeld zijn?
Overprikkeld zijn is een toestand waarbij iemand te veel prikkels ontvangt van de omgeving waardoor de persoon zich onrustig, angstig of gestrest voelt. Dit kan leiden tot fysieke en mentale symptomen zoals hoofdpijn, hartkloppingen, concentratieproblemen, moeilijk slapen, enz. Concreet betekent het volgens de Nederlandse Hersenstichting dat je brein al die stukjes informatie niet meer goed kan verwerken. Je kunt tijdelijk overprikkeld zijn, maar je kunt ook last hebben van chronische overprikkeling.

Hoe kun je overprikkeld raken?

Er zijn veel manieren waarop iemand overprikkeld kan raken, denk aan:

• Stress: te veel stress kan leiden tot overprikkeling, vooral als de stress aanhoudt en er geen tijd is om te herstellen.
• Te veel informatie: te veel informatie van verschillende bronnen zoals sociale media, nieuws, e-mails, enz. kan leiden tot overprikkeling.
• Te veel gebeurtenissen om je heen: zoals lawaai, drukte, verlichting, enz. kunnen leiden tot overprikkeling.
• Te weinig ontspanning: te weinig tijd nemen om te ontspannen en te herstellen van de dagelijkse prikkels kan leiden tot overprikkeling.
• Persoonlijke kwetsbaarheid: sommige mensen zijn meer gevoelig voor overprikkeling dan anderen, bijvoorbeeld mensen met een angststoornis of een posttraumatische stressstoornis (PTSS).

Hoe weet je of je overprikkeld bent?

Er zijn verschillende symptomen die kunnen duiden op overprikkeling, als coach zie ik de volgende klachten bij overprikkeling:

• Fysieke symptomen: hoofdpijn, spierspanning, hartkloppingen, vermoeidheid, slaapproblemen.
• Mentale symptomen: angst, somber, concentratieproblemen, geheugenproblemen, emotionele instabiliteit, moeilijk kunnen beslissen of loslaten.
• Gedragsmatige symptomen: slecht humeur, prikkelbaarheid, boosheid, agressie, gebrek aan motivatie.
• Cognitieve symptomen: moeite met concentreren, geheugenproblemen, moeite met beslissingen nemen, verminderd inzicht in situaties.

Waarom is de een meer gevoelig voor prikkels dan de ander?

Er zijn verschillende redenen waarom sommige mensen gevoeliger zijn voor prikkels dan anderen. Sommige van deze redenen kunnen biologisch bepaald zijn, terwijl andere te maken hebben met de omgeving en de ervaringen van een persoon.

• Erfelijkheid: sommige mensen hebben een genetische aanleg voor gevoeligheid voor prikkels, zoals bijvoorbeeld mensen met ADHD.
• Trauma of stress: mensen die een trauma of een chronische stress hebben ervaren, kunnen gevoeliger zijn voor prikkels, omdat hun hersenen geactiveerd blijven in de ‘vecht of vlucht’-modus.
• Neurotransmitters: een onbalans in de niveaus van bepaalde neurotransmitters in de hersenen, zoals dopamine en serotonine, kan invloed hebben op de gevoeligheid voor prikkels.
• Slaapgebrek: mensen die te weinig slaap krijgen, zijn vaak gevoeliger voor prikkels omdat hun hersenen moe zijn en moeilijker in staat zijn om te filteren welke prikkels belangrijk zijn en welke niet.
• Voorgeschiedenis van mentale gezondheidsproblemen: mensen met een voorgeschiedenis van mentale gezondheidsproblemen, zoals een angststoornis of een stemmingsstoornis, kunnen gevoeliger zijn voor prikkels.

Het is belangrijk om te weten dat niet iedereen met deze achtergronden gevoeliger zal zijn voor prikkels en dat iedereen anders is en dus anders reageert op prikkels.

Wat kun je doen om minder overprikkeld te raken?

Het is belangrijk om te herkennen of je overprikkeld bent, en dan te werken aan manieren om te ontspannen en te herstellen om te voorkomen dat het erger wordt.

Er zijn verschillende manieren om minder overprikkeld te raken, denk bijvoorbeeld aan bekende ontspanningstechnieken: zoals ademhalingsoefeningen, yoga, meditatie, enz. kunnen helpen om de spanning in het lichaam te verminderen en de geest te kalmeren.

Misschien ligt voor jou wel een groot deel van de oplossing in time-management: door prioriteiten te stellen, tijd te nemen voor jezelf en te plannen wanneer je werkt en wanneer je ontspant, kan je voorkomen dat je overprikkeld raakt door een overvloed aan taken.

Voor anderen zit het in grenzen stellen: leren om nee te zeggen tegen verzoeken of uitnodigingen waar je niet aan wilt of kunt voldoen. Stel grenzen voor jezelf en anderen.

Maar ook voldoende slaap kan helpen om minder gevoelig te zijn voor prikkels. Het is belangrijk om te onthouden dat wat werkt voor de ene persoon, niet per se werkt voor de andere. Experimenteren met verschillende technieken en ontdekken wat voor jou werkt kan helpen om minder overprikkeld te raken.

Hoe kan coaching helpen helpen als je gevoelig bent voor overprikkeling?
Coaching kan helpen bij overprikkeling door je te ondersteunen bij het ontwikkelen van coping-mechanismen en het versterken van je mentale weerbaarheid. Dit kan worden bereikt door het aanleren van technieken voor stressmanagement, ontspanningstechnieken en het aanpakken van onderliggende problemen zoals angst of piekeren. 

Ook kan coaching gericht zijn op het versterken van je zelfkennis zodat je beter leert begrijpen waar jouw overprikkeling vandaan komt en hoe je hiermee om kunt gaan. De kracht van sterke vragen kunnen werken als een spiegel en je meer inzicht geven in jouw eigen prikkel gevoeligheid.

Wat hebben overprikkeld zijn en hoogsensitiviteit met elkaar te maken?
Er zijn een aantal kenmerken die vaak worden geassocieerd met hoogsensitiviteit, zoals het gevoelig zijn voor prikkels, een groot aantal emoties hebben, diepgaande reflectie, perfectionisme en een groot vermogen tot empathie. Als je veel van deze kenmerken herkent, is het mogelijk dat je hoogsensitief bent. Het is echter belangrijk om te weten dat hoogsensitiviteit geen diagnose is en dat er geen specifieke test bestaat om te bepalen of iemand hoogsensitief is. Bovendien kan de beleving van hoogsensitiviteit van persoon tot persoon sterk verschillen.