Positieve psychologie
Gefascineerd kijk ik samen met mijn twee dochters voor de zoveelste keer het Kinderen voor Kinderen lied “Worden wat je wil”. Het was de kinderboekenweek van 2021 en in dit jaar werden kinderen op vrolijke wijze gestimuleerd om alvast te beginnen met dromen over alle beroepen die ze kunnen gaan uitoefenen als ze later groot zijn.
Ik herinner me nog de kritiek van volwassenen toen we als kinderen op twaalfjarige leeftijd keuzes moest maken die bepalend zouden zijn voor onze toekomst: profielen, wel of geen bètavakken en voorbereidende bezoeken aan hogescholen en universiteiten. En dus kan het helemaal geen kwaad om jonge kinderen bewust te maken van alle mogelijke antwoorden op de grote vraag: “wat wil ik worden?”
“Zoveel dingen die je later kunt doen, vanaf nu tot aan je pensioen”. De teksten zijn knap bedacht en mijn vierjarige dochter vraagt me de oren van het hoofd. “Wat is pensioen papa?” en ik hoor mijzelf antwoorden “dat je niet meer hoeft te werken als je oud bent”. In mijn hoofd denk ik verder na over deze definitie, maar daar krijg ik geen tijd voor. Het nummer klinkt voort met “Wat vind je leuk en wat is jouw talent?”. En direct volgt er een nieuwe vraag: “wat is talent papa?”. Help. Er zijn zoveel definities van talent. En zoveel opvattingen. Iedereen heeft talent. Toch?
Ergens knaagt er iets bij het luisteren naar dit lied. Kan iedereen wel worden wat ‘ie wil? Heeft echt iedereen dezelfde kansen en mogelijkheden? Of speelt er meer mee? Ik besef me dat dit liedje barst van de positieve psychologie, geschreven met de ultieme ‘growth mindset’.
Wat is positieve psychologie?
De positieve psychologie is een stroming die eind jaren negentig op is gekomen en heeft de afgelopen jaren flink aan terrein gewonnen. Waar de traditionele psychologie zich vooral richt op tekortkomingen en het verminderen van klachten, richt de positieve psychologie zich juist op het benadrukken en sterker maken van positieve eigenschappen van mensen, zoals hun talenten en vaardigheden.
Verschillende studies hebben laten zien dat streven naar geluk van invloed is op je eigen welzijn. Positieve psychologie heeft een goede uitwerking op je werk, relaties en het draagt bij aan een gezonder en langer leven.
“We are in control of our own happiness”
Over positieve psychologie gesproken, een tijdje geleden stuurde mijn vrouw mij een filmpje door van theoldgays, een komische clip die mij elke keer weer aan het lachen maakt.
“So this morning I woke up and I decided, I’m gonna have a good day today. Instead of waitin’ around for a good day to happen, I’m gonna make it happen myself. Because we are in control of our own happiness”
Het is het ultieme voorbeeld van positieve psychologie en het geloven in de maakbaarheid van geluk. Daarover schreef Sonja Lyubomirsky in 2013 een bestseller: “The How of Happiness”. Zij ontwikkelde de ‘schaal van subjectief geluk’ en schrijft dat de helft van het menselijk geluk niveau door de genen bepaald wordt en dus aangeboren is. Daarnaast wordt 10% van het geluk beïnvloed door de omstandigheden waarin men leeft en de overige 40% van het geluk komt tot stand door bewuste keuzes die we wel of niet maken. En daarmee geeft zij een antwoord op de vraag: in hoeverre heb je invloed op je eigen geluk en welzijn?
Nadelen van positief denken
Auteur Jeremy McCarthy ontdekte tijdens zijn studie dat er ook nadelen kunnen zitten aan de positieve psychologie. Vergevingsgezindheid is bijvoorbeeld een positieve eigenschap die veel onderzocht is. Het blijkt dat vergevingsgezindheid in bepaalde situaties juist averechts kan werken. Bijvoorbeeld in een relatie waarin een van de twee misbruikt wordt door de ander. Of wanneer je werkgever te weinig rekening met je houdt.
Ook een optimistische houding is niet altijd gunstig, zo blijkt uit een ander onderzoek dat optimisten langer in het casino bleven hangen als ze aan het verliezen waren. Ze gingen er namelijk vanuit dat ze een volgende spelronde wél zouden winnen.
Nooit meer ellende
Wanneer een coachee narigheid of kommer en kwel in zijn of haar leven ervaart, stel ik vaak de vraag of iemand bij wijze van spreken een leven zonder pijn, narigheid en verdriet zou willen leven. En dat je dan niet weet dat je in een andere wereld zit. Dus honderd procent positieve psychologie. Je ervaart enkel en alleen puur geluk en hoogtepunten. “Zoals in de matrix?” krijgt ik steevast als antwoord. Ik ben de film daarom toch maar eens gaan kijken 😉
De meeste mensen kiezen uiteindelijk voor het leven met alles erop en er aan, ook de negatieve emoties. Immers, zonder dalen geen pieken en zonder verdriet geen geluk.
Maar…wat dan wel?
Er zit een kern van waarheid in de positieve psychologie. Er is genoeg wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Je kunt je eigen gedachten en die van anderen wel degelijk beïnvloeden. Ik zal niet snel vergeten hoe ik een gewaardeerde ex-collega overtuigde op een sombere regenachtige middag dat ik haar gedachten kon veranderen.
Ze vroeg mij hoe dat werkte en ik liet haar afbeeldingen van vanille ijs zien. Toen ik haar vroeg waar zij aan dacht, vertelde ze me enigszins verrast dat ze aan vanille ijs dacht. We hadden zojuist haar gedachten even een andere kant opgestuurd en we konden er goed om lachen samen.
Positieve psychologie; het zou toch mooi zijn als je simpelweg al die negatieve gedachten kon vervangen door allerlei vrolijkere varianten? “Het probleem is alleen dat we al ruim 60 jaar weten dat dit helemaal niet kan. Extinctie van gedachten is onmogelijk. Als een gedachte eenmaal goed in je hoofd zit, dan krijg je hem er nooit meer uit.” zegt Gijs Jansen in het boek Time to ACT!
Natuurlijk, je kunt dingen vergeten maar iets volledig ‘ontleren’ zodat het op geen enkele manier ooit nog terugkomt lijkt voor een gezond verstand niet mogelijk.
Even los van de positieve psychologie en terug naar Kinderen voor Kinderen en Worden wat je wil. Ik luister nog eens goed naar het eind van het refrein: “Je bent echt iets geworden, als je bent wie je bent”. Deze zin ontroert me, het is dus eigenlijk altijd goed. Wat je ook kiest. Hoe het ook loopt. Gelukkig maar.
Misschien moet ik er gewoon naar kijken zoals mijn dochter dat doet. Een leuk, vrolijk liedje met stoere danspasjes. En ondertussen leren dat je een vorm van invloed hebt op de keuzes die je maakt in je leven maakt…
